All Hallows Eve

Foto: Lucia Ros

Het is bijna zover: Halloween! Geen overgevlogen rage uit Amerika, maar een oorspronkelijk Europees (Christelijk) feest dat verloren gegaan was. Ik ben erg dol op feesten die in verschillende culturen gevierd worden en verschillend lijken maar eigenlijk in essentie hetzelfde zijn. Dia de los muertas, Allerzielen, All Hallows Eve, Halloween - in alle versies eren we (kort door de bocht) de doden en zenden we de goede en slechte zielen of geesten de goede kant op. De 'eenvoud' van het feit dat we allemaal afscheid moeten nemen van dierbaren en dat we dwars door culturele verschillen heen het gevoel hebben nog steeds een band met hen te kunnen hebben - dat raakt me. En dat dat ook nog verkleed mag en een vleugje magie draagt, tja dat is de kers op de taart natuurlijk.

Op de een of andere manier vieren we het ieder jaar wel. Soms met een groot feest, soms alleen met een maaltijd-met-aankleding. Hoe dan ook sta ik er altijd bij stil en steek ik minstens wat kaarsen en wierook aan. Toen de jongens kleiner waren gingen we aan het eind van het feest altijd met deksels en pollepels het huis rond - de beste manier om slechte geesten weg te jagen (met als extra bonus een goede reminder bij nachtmerries ;-)) en gegarandeerd een hoop lol!

Dit jaar vierden we het een weekje eerder omdat ik mee mocht helpen op de griezelavonden van Archeon. Uiteraard als heks - what else! Thur ging ook een avond mee en had de tijd van zijn leven!

Foto: Dichtbij.nl

Poes!

Slimme jongens, die Romeinen. Zij brachten de poes mee naar ons land. Net als nog 101 andere dingen, zoals de dakpan, de baksteen, Provencaalse kruiden, waterleidingen, kippen en beton. Om maar eens wat te noemen.

Ik ben opgevoed met honden en dacht altijd dat ik een hondenmens was. Tot we een paar jaar geleden onze eerste poes kregen. Echt niet dus - ik ben een echt kattenmens! Ik ben dol op die eigenzinnigheid en de onafhankelijkheid van katten. Mmm, misschien omdat we wel wat op elkaar lijken?

Dit is trouwens Vuurpoot, onze 6 maanden oude jeweetwelkater.

Brood!

 

 

 

Vandaag beklommen we de laatste heuvel op weg naar onze boterham met kaas: we bakten brood!

Nou doen we dat eigenlijk bijna dagelijks maar we hebben al een paar jaar een broodbakmachine, dus het echte handwerk was lang geleden. Maar ja, zo met de hand is natuurlijk wel echter :-)

 

Ik vind brood een supermooi symbool voor het hele boerenbestaan. We weten wel dat jagers/verzamelaars ook al wilde granen aten, maar voor echt gerezen brood is tijd nodig, een oven en bovenal een bepaald soort graan. We spreken niet voor niets over 'broodtarwe'. Dit is een doorgekruiste variant van oudere oergranen zoals eenkoorn en spelt. Nu steeds meer mensen een intolerantie ontwikkelen voor tarwe, wint spelt opnieuw aan populariteit. Het heeft min of meer dezelfde eigenschappen als broodtarwe en werd al door de eerste boeren verbouwd. Geen 'paleo' dus (dan moet het ouder dan 10.000 jaar zijn!), maar wel al 7000 jaar op het menu!

 

Wij maakten gewoon tarwebrood en deden het zo:

 

 

We namen 500 gram volkoren tarwemeel, een ruime theelepel zout, een eetlepel honing, 290 ml lauw water en 7 gram gedroogde gist. En oh ja, ook nog een klontje boter (zie je nou wel dat je de boter EERST moet maken :-) )  Gedroogde gist kun je vervangen door verse - aan een middelgrote knikker heb je genoeg. Beide soorten zijn te koop bij de Turkse/Marokkaanse winkel. Boter kun je vervangen door een scheut (olijf)olie.

 

We deden de gist en de honing in het lauwwarme water en lieten dat even staan. De honing 'voedt' de gist. In principe zitten er ook genoeg suikers in de tarwe, maar voor een mooi gerezen brood is een beetje honing of suiker wel fijn. Toen het mengsel een beetje schuimig was deden we het bij het meel. Vervolgens zout en boter erbij en kneden maar! Toen er een mooie bal gevormd was, lieten we die op een warm plekje van het fornuis staan (kan ook in het zonnetje op de vensterbank).

We hadden wel een nieuwsgierig aagje langs de lijn, dat vooral heel graag het honingbakje leeg wilde likken ;-) (dat mag dus NIET poes!)

 

 



Na een uur hebben we de bal nog een keer gekneed, een mooi broodje gevormd en dat in een beboterde (cake)vorm gedaan. We dekten hem af met plastic - om de warmte lekker binnen te houden. Na weer een uur rijzen ging het brood in de oven - een half uur op 225 graden.

Uit de oven, omdraaien op een rooster, even wachten.... boter en kaas en wat komkommer erop en...

Bon appetit!
 



Wees een wees!

Foto: Utopa

Gisteren opende de Stichting Utopa in Leiden een 'stukje weeshuis' waar je met je klas naar toe kunt. Je mag er plaatsnemen in de oude schoolbanken, je languit op de stromatrassen op de slaapzaal uitstrekken, aan tafel schuiven voor een hapje gortepap en voelen hoe het nou echt was als je 'met een blok aan je been' door het leven moest.

Want dat deden ze graag in het weeshuis: straffen. Ze mepten met een plak (een soort houten pollepel maar dan plat) op je handen (vandaar 'onder de plak zitten'), of met een bullepees, en legden je over de schrobbelbank zodat het makkelijker was om op je billen te slaan. Op school gooiden ze ook wel een Pechvogel naar je hoofd: een zakje zand in de vorm van een vogeltje dat je dan terug moest brengen naar de onderwijzer zodat hij je kon straffen... Misschien ook leuk voor moeders in grote gezinnen? ;-)

Wij hielpen mee met de inrichting en de aankleding van de rondleidsters en ik maakte dus ook deze pechvogel!
Wil je meer weten over Stichting Utopa of het weeshuis? Klik dan hier

Kaas!

Arthur en ik maakten deze zomer kaas voor Zonder boer geen voer. Hieronder geven we het recept!

Hoe en wanneer ze kaas precies hebben uitgevonden weten we niet - het is een veel ingewikkelder recept dan dat van boter. Het zal wel ergens in de prehistorie al geweest zijn, al leek die kaas misschien meer op huttekase dan de 'gewone' kaas die we nu gaan maken.

Om kaas te maken moet je melk namelijk 'stremmen', ofwel dik laten worden. Dat kun je doen met iets zuurs als azijn of citroensap maar het beste gaat het met een stukje van een maag van een kalfje dat alleen nog bij zijn moeder heeft gedronken en nog geen gras heeft gegeten. Wat? Ja. je moet er maar opkomen. Als je zo'n kalfje geslacht hebt is zijn maagje wel genoeg om er heel veel kaas van te maken (dus je kunt die maag met al je buren en familieleden delen), maar het klinkt toch wel wat vreemd. Tegenwoordig is er ook vegetarische kaas en wij gebruiken in dit recept ook vegetarisch stremsel uit een potje. Je koopt dat gewoon bij de Turkse winkel!

Je hebt nodig: een schone grote pan, een schoon mes, een schone lepel, een schone thermometer, een schone garde, twee schone lege kwarkbakjes of echte kaasvormen (schoon), een schoon stukje kaas- of neteldoek, stenen van in totaal ongeveer twee keer 3,5 kilo, vijf liter volle verse melk, een kwart liter karnemelk, stremsel en zout. En had ik al gezegd dat alles SCHOON moet zijn? Je snapt - dat is dus errug belangrijk!!

Aan de slag!

Doe de melk in de pan en doe er de karnemelk bij. Zorg dat alles op kamertemperatuur is en laat het een half uur staan (let op de poes!!) Verwarm de melk langzaam tot 30 graden Celsius.

Voeg dan het stremsel toe. Bij de meeste potjes gaat het om ongeveer 20 druppels, maar kijk even op de verpakking. Roer alles even door en laat het dan weer 30 minuten rustig staan.


De melk lijkt nu op een pudding en je kunt hem min of meer 'snijden'. Ga met lange halen van je mes door de 'pudding' tot je alles in blokje gesneden hebt.
Als het goed is zie je nu al wat vocht loskomen van de blokjes. De blokjes zijn de wrongel, het vocht is de wei. Warm nu de pan heel langzaam op tot 40 graden. Let erop dat je blijft roeren (het makkelijkst gaat dat met de garde) maar doe alles in slow motion. denk eraan dat de pan op de bodem een stuk heter is dan bovenin!

Het moet ongeveer 30 minuten duren om de wrongel op te warmen. Daarna draai je het vuur uit, zet je de pan in een deken en ga je een uur huiswerk maken, strijken of uit het raam staren. Af en toe kom je wel even terug om te roeren want er mogen geen grote klonten ontstaan!

Neem af en toe een klontje uit de pan en bijt erop. Als het tussen je kiezen piept is de wrongel stevig genoeg. Wil dat maar niet lukken - warm dan de wrongel nog een keer op maar zorg ervoor dat je niet boven de 40 graden uitkomt!!

Leg nu een stuk kaasdoek in het vergiet (oh ja, dat had je ook nog nodig!) en stort de wrongel erin. Zorg ervoor dat er zoveel mogelijk wei wegloopt.

Als het goed is,
ziet je kaas er nu zo uit.








Doe er anderhalve eetlepel zout bij en kneedt dat erdoor met je handen. Het moet nu aanvoelen als oude popcorn die niet meer knispert...laat de wrongel nu een half uur rusten en bereidt ondertussen de kaasvorm voor.

Als je kwarkbakjes gebruikt: maak ongeveer acht gaatjes in de bodem en knip van het deksel een rondje dat precies in het bakje past.

Bekleed de binnenkant van het bakje of de kaasvorm met kaasdoek, maar zo, dat er zo weinig mogelijk rimpels in de doek komen. Rimpels zorgen voor ribbels in de kaas en daar kan schimmel achter gaan zitten.

Stort nu de helft van de wrongel in het ene bakje en de andere helft in het andere bakje. Leg de doek eroverheen en het deksel van het bakje of de vorm erop.

Pers nu de kaasjes door er langzaam steeds meer gewicht op te leggen. De wei loopt weg door de gaatjes in de bodem van de vormen.

Na een half uur haal je het gewicht eraf, pakt de kaasjes uit, draait ze om in de vorm, pakt ze weer in en legt ze weer onder de stenen.

Doe dat zo een paar keer en laat ze dan een nacht met het volle gewicht staan. (Ik gebruik een kaaspers omdat ik vaker kaas maak. Door de hefboom heb ik minder gewicht nodig, omdat de hefboom het effect van het gewicht versterkt)

Pak de kaasjes de volgende dag uit en wrijf ze droog. Snijdt ribbels weg en wrijf de kaas in met zout.

Bewaar de kaas in de koelkast en draai hem elke dag om (onze poes had zo zijn eigen oplossing voor het nationale hitteplan deze zomer!).

Na een paar dagen vormt zich een harde korst en na een paar weken heb je een heerlijke kaas. Hoe langer je wacht hoe meer 'belegen' hij is!

Geniet ervan - de volgende keer maken we brood!

Boudica!

Foto Tino Lammers

In het jaar 60 na Chr. is heel Brittania bezet door soldaten van Keizer Nero. Heel Brittania? Nee, één vrouw bleef moedig weerstand bieden aan de binnendringers en maakte het leven van de Romeinen in de omringende legerplaatsen onmogelijk. Zij en haar stam - de Eceni - wonnen veldslagen, brandden steden plat en deden Nero sidderen bij het horen van haar naam: Boudica!
Hoewel zij werd gesteund door alle stammen in Brittania ging zij uiteindelijk jammerlijk ten onder. De Romeinse soldaten, zwaar in de minderheid, waren goed georganiseerd en versloegen de woest hakkende, maar tamelijk ongeregelde krijgers met slim bedachte formaties.

Foto Hans Splinter

Arthur, Thidder en ik werkten mee aan een prachtig, met fakkels verlicht en met life muziek ondersteund spektakel in de arena van Archeon, waarin het levensverhaal van Boudica verteld werd. Een onvergetelijk ervaring! 
Arthur mocht een hoofd afhakken, ik mocht mijn man vergiftigen en Thidder was de heerser over het vuur - wat kun je nog meer wensen in je vakantie?!

Foto Hans Splinter

Vakantie in de steentijd

Vakantie! Dus vlogen we weer snel naar het verleden...deze keer ging Thidder ook mee, maar hij werkte achter de schermen (daarover later meer).

Arthur en ik streken neer bij de Hunebedbouwers. Arthur zette een potje thee in een Trechterbeker. Dit soort potten werden gebruikt en gemaakt door de Bekermensen - de mensen die ook de hunebedden bouwden. Zij leefden aan het eind van de steentijd, rond 3500 voor Chr. De boerderijen lagen een eind uit elkaar maar door samen een hunebed te bouwen en hun doden daarin te begraven, hadden de mensen toch het gevoel dat ze 'bij elkaar hoorden'. Dat was een fijn gevoel als er vreemden in de streek kwamen die misschien niet zoveel goeds in de zin hadden! De vreemden die langs ons huisje kwamen waren gelukkig allemaal vredelievend en hielpen zelfs mee aan de bouw van het nieuwe hunebed!

Nostalgie in de Zoo

Als kind kwam ik heel graag in de Zoo in Antwerpen. Je mocht er de dieren eindeloos koekjes voeren en de afstanden waren niet zo groot voor kleine beentjes. Als student kwam ik er terug en schrok van de kleine hokken. Inmiddels is er veel veranderd - de grote dieren zijn vrijwel verdwenen of hebben meer plaats gekregen en de Zoo heeft nu meer weg van een mooi stadspark dat een weerspiegeling is van de tijdgeest van het eind van de 19e eeuw. Sinds een paar jaar wordt die zichtbare tijdsdiepte gevierd met een Belle Epoque Picknick. Een uitgelezen kans voor Elvis en mij om ons eens goed in de lak te zetten!

In de vlindertuin...de meest magische plek in de Zoo!

Boterbammen

Vind jij dat ook zo lekker? Een simpele boterham met boter en kaas? Maar zo simpel is dat eigenlijk helemaal niet! Als je je bedenkt wat er allemaal nodig is: je moet graan zaaien en oogsten, malen, kneden, rijzen, bakken, koeien en geiten melken, karnen, stremmen, persen…
De eerste mensen die graan gingen verbouwen woonden zo’n 7000 jaar geleden in Nederland. Zij maalden het graan tot meel en maakten daar brood en pap van. Ze hielden ook koeien, schapen en geiten. We weten niet precies wanneer ze deze dieren gingen melken – eerst hielden ze alleen voor het vlees. We denken dat ze in ieder geval 5000 jaar geleden kaas en boter konden maken. Jouw boterham heeft dus al een heel lange geschiedenis!
Vandaag laten we zien hoe je zelf boter kunt maken. Boter wordt gemaakt van room die heel lang geschud wordt (‘karnen’). Als je verse volle melk een nacht laat staan komt de room boven drijven. Je kunt hem dan van de melk afscheppen. Als je de room een week lang opspaart wordt hij zuur (net als zure room/crème fraiche). Als je zure room karnt ontstaat er boter en ‘karne’melk, eigenlijk zure melk zonder vet.
Boter kun je in ieder afgesloten vat maken. Je hoeft alleen maar te kunnen schudden. Als je veel boter tegelijk wilt maken is het makkelijker om niet het vat te hoeven schudden. Daarom gebruikte botermaaksters lange tijd een karnton: daarin ging een stok op en neer, die ervoor zorgde dat de room in beweging bleef. Op het plaatje zie je een hele oude, gemaakt uit een uitgeholde boomstam!

---

En nu jij!
Wil je zelf eens boter maken?
Hier gaan we laten zien hoe je dat kunt doen!
Neem een toffe kok (of doe het lekker zelf).
Ik vroeg de Hooded Chef om me te helpen.


Neem een halve liter verse slagroom (of zure room), een weckpot van een liter die goed (!) sluit en drie knikkers (als je ze net uit het knikkerpotje gevist heb, moet je ze misschien even afwassen…)



Doe de room met de knikkers in de pot…
Sluit de pot goed en schud zo hard dat je de knikkers hoort!


En wat meer…


En nog wat meer… (nu hoor je de knikkers waarschijnlijk niet meer)










En even buiten schudden
(krijg je spierballen van!
Ja, echt!)…






En dan ineens… hoor je de knikkers weer en klinkt het klotsen anders!









Als je de pot nu opent zie je dit. De boter drijft in de melk. Als je zure room hebt gebruikt drijft de boter in de ‘karnemelk’!


Giet de melk af en drink hem op.




Doe de boter in een ruime kom.


Nu moet je de boter wassen. Doe er steeds opnieuw vers koud water bij en kneed de boter met twee spatels.  Zo druk je de laatste melk uit de boter. Als je dit niet goed doet zal de boter eerder bederven.

Als het water helemaal helder blijft bij het kneden, druk je het water er zoveel mogelijk uit en doe je de boter in een schone kom.

Roer er eventueel wat zout doorheen en…







Ben trots op je eindproduct en geniet ervan!

Binnenkort laten we zien hoe je brood en kaas kunt maken, zodat je ook iets voor onder en boven je boter hebt!

(deze blog is ook verschenen op zonderboergeenvoer.nl)